Chuyên đề tốt nghiệp
CHƯƠNG I: LÝ LUẬN CHUNG VỀ LỢI NHUẬN VÀ CÁC BIỆN
PHÁP NÂNG CAO LỢI NHUẬN TẠI CÁC DOANH NGHIỆP
1.1_ Lý luận chung về lợi nhuận
1.1.1_ Khái niệm về lợi nhuận:
Mục tiêu truyền thống và quan trọng của một chủ công ty theo lý
thuyết là đạt tối đa lợi nhuận và giả thuyết này rất vững chắc. Nó vẫn tạo
nên cơ sở của rất nhiều lý thuyết của kinh tế vi mô.Về lịch sử mà nói
những nhà kinh tế trong các phân tích của họ về công ty đều lấy lợi nhuận
tối đa làm mục đích cuối cùng, tuy nhiên có rất nhiều quan điểm khác
nhau về lợi nhuận:
Theo quan điểm của các nhà kinh tế học cổ điển trước Marx “cái
phần trội lên nằm trong giá bán so với chi phí sản xuất là lợi nhuận”
Karl Marx cho rằng: “giá trị thặng dư hay cái phần trội lên trong
toàn bộ giá trị của hàng hoá trong đó lao động thặng dư chính là lao động
không được trả công của công nhân đã được vật hoá thì tôi gọi là lợi
nhuận”.
Nhà kinh tế học hiện đại P.A.Samuelson và W.D.Nordhaus thì định
nghĩa rằng: “Lợi nhuận là một khoản thu nhập dôi ra bằng tổng số thu về
trừ đi tổng số đã chi” hoặc cụ thể hơn là “ lợi nhuận được định nghĩa như
là khoản chênh lệch giữa tổng thu nhập của một công ty và tổng chi phí”.
Từ các quan điểm trên chúng ta thấy rằng nhờ có lý luận vô giá về giá
trị hàng hoá sức lao động, Marx là người đầu tiên đã phân tích nguồn gốc
5
Chuyên đề tốt nghiệp
lợi nhuận một cách khoa học, sâu sắc và có ý nghĩa cả về kinh tế, chính
trị. Theo ông, lợi nhuận là hình thái chuyển hoá của giá trị thặng dư, lợi
nhuận và giá trị thặng dư có sự gống nhau về lượng và khác nhau về chất.
−Về lượng, nếu giá cả hàng hoá bằng giá trị của nó thì lượng lợi
nhuận bằng lượng giá trị thặng dư, nếu giá cả hàng hoá không nhất trí với
giá trị của nó thì mỗi tư bản cá biệt có thể thu được lượng lợi nhuận lớn
hơn hoặc nhỏ hơn giá trị thặng dư, nhưng trong toàn xã hội thì tổng số lợi
nhuận luôn bằng tổng số giá trị thặng dư.
−Về chất, giá trị thặng dư là nội dung bên trong được tạo ra trong lĩnh
vực sản xuất, là khoản dôi ra ngoài giá trị tư bản khả biến và do sức lao
động được mua từ tư bản khả biến tạo ra. Còn lợi nhuận là hình thức biểu
hiện bên ngoài của giá trị thặng dư thông qua trao đổi, phạm trù lợi nhuận
đã xuyên tạc, che đậy được nguồn gốc quan hệ bóc lột tư bản chủ nghĩa.
Kế thừa được những gì tinh tế nhất của các nhà kinh tế học tư sản cổ
điển, kết hợp với quá trình nghiên cứu sâu sắc nền sản xuất tư bản chủ
nghĩa, Karl Marx đã chỉ rõ được nguồn gốc sâu xa của lợi nhuận và quan
điểm về lợi nhuận của ông là hoàn toàn đúng đắn, do đó ngày nay khi
nghiên cứu về lợi nhuận chúng ta đều nghiên cứu dựa trên quan điểm của
Karl Marx.
Ở nước ta theo Điều 3 Luật Doanh nghiệp ghi nhận: “Doanh nghiệp là
tổ chức kinh doanh có tên riêng, tài sản, trụ sở giao dịch ổn định, được
đăng ký kinh doanh theo quy định của pháp luật nhằm mục đích thực hiện
các hoạt động kinh doanh.” Mà kinh doanh là việc thực hiện một, một số
hoặc tất cả các công đoạn của quá trình đầu tư từ sản xuất, tiêu thụ sản
phẩm hoặc cung ứng dịch vụ trên thị trường nhằm mục đích sinh lợi.
Điều đó chứng tỏ rằng lợi nhuận đã được pháp luật thừa nhận như là mục
tiêu chủ yếu và là động cơ sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Vậy lợi
nhuận là gì?
Lợi nhuận là kết quả tài chính cuối cùng của các hoạt động sản xuất
kinh doanh, là chỉ tiêu chất lượng đánh giá hiệu quả kinh tế các hoạt động
của doanh nghiệp. Từ góc độ của nhà quản trị tài chính doanh nghiệp có
thể thấy rằng: Lợi nhuận của doanh nghiệp là khoản tiền chênh lệch giữa
6
Chuyên đề tốt nghiệp
thu nhập (income) và chi phí (expenses) mà doanh nghiệp bỏ ra để đạt
được thu nhập từ các hoạt động của doanh nghiệp đưa lại.
1.1.2_ Nội dung của lợi nhuận
Hoạt động kinh doanh trong cơ chế thị trường, để tồn tại và phát triển
sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp phải có hiệu quả. Tuy nhiên, do
hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp rất đa dạng và phong
phú, hiệu quả kinh doanh có thể đạt được từ nhiều hoạt động khác nhau.
Bởi vậy lợi nhuận của doanh nghiệp cũng bao gồm nhiều loại, trong đó
chủ yếu là:
Lợi nhuận từ hoạt động sản xuất kinh doanh, là khoản chênh
lệch giữa doanh thu tiêu thụ sản phẩm và chi phí đã bỏ ra của khối lượng
sản phẩm hàng hoá dịch vụ, lao vụ của các hoạt động sản xuất kinh doanh
chính và phụ của doanh nghiệp.
Lợi nhuận thu được từ các hoạt động tài chính mang lại, đó
là khoản chênh lệch giữa các khoản thu và chi có tính chất nghiệp vụ tài
chính trong quá trình doanh nghiệp thực hiện việc kinh doanh. Các hoạt
động nghiệp vụ tài chính gồm : hoạt động cho thuê tài chính, hoạt động
mua bán chứng khoán, mua bán ngoại tệ, lãi tiền gửi ngân hàng thuộc vốn
kinh doanh ccủa doanh nghiệp, lãi cho vay vốn, lợi tức cổ phần và hoàn
nhập số dư khoản dự phòng giảm giá đầu tư chứng khoán và lợi nhuận
thu được từ việc phân chia kết quả hoạt động liên doanh, liên kết của
doanh nghiệp với đơn vị khác.
Lợi nhuận thu được từ các hoạt động khác (hoạt động bất
thường) là khoản chênh lệch giữa thu nhập và chi phí của các hoạt động
khác ngoài các hoạt động nêu trên. Như vậy, lợi nhuận thu được từ các
hoạt động khác bao gồm: khoản phải trả nhưng không trả được do phía
chủ nợ, khoản nợ khó đòi đã duyệt bỏ nay thu hồi được, lợi nhuận từ
quyền sở hữu, quyền sử dụng tài sản. Khoản thu vật tư tài sản thừa sau
khi đã bù trừ hao hụt, mất mát, khoản chênh lệch giữa thu nhập và chi phí
của hoạt động thanh lý, nhượng bán tài sản cố định. Lợi nhuận các năm
trước phát hiện năm nay, hoàn nhập số dư các khoản dự phòng, giảm giá
hàng tồn kho, dự phòng nợ phải thu khó đòi, tiền trích bảo hành sản phẩm
còn thừa sau khi hết hạn bảo hành.
7
Chuyên đề tốt nghiệp
1.1.3_ Phương pháp xác định lợi nhuận
Lợi nhuận được tính toán bởi việc sắp xếp của bất kỳ doanh thu nào
được doanh nghiệp tạo ra (không kể tới có phải khách hàng hay không đã
trả tiền cho doanh thu này) và trừ đi tổng số tiền chi tiêu của doanh
nghiệp. Một trong số chi tiêu này là sự khấu hao, nó là phần tổn thất trong
giá trị của tài sản cố định như: xe hơi, máy tính…gây ra do các tài sản
này được sử dụng vào việc sản xuất kinh doanh. Theo chế độ hiện hành ở
nước ta có 3 cách chủ yếu xác định lợi nhuận sau:
1.1.3.1_ Phương pháp trực tiếp
Theo phương pháp này lợi nhuận của doanh nghiệp được xác định
trực tiếp từ hoạt động sản xuất kinh doanh, hoạt động tài chính, hoạt động
khác.
a) Lợi nhuận từ hoạt động sản xuất kinh doanh
Đây là bộ phận lợi nhuận chủ yếu mà doanh nghiệp thu được từ các
hoạt động sản xuất, cung ứng sản xuất dịch vụ trong kỳ được xác định
theo công thức:
Lợi nhuận hoạt động sản xuất kinh doanh = Doanh thu thuần - Giá
vốn hàng bán - Chi phí bán hàng - Chi phí quản lý doanh nghiệp
trong đó:
Lợi nhuận hoạt động sản xuất kinh doanh là số lợi nhuận
trước thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN)
Doanh thu thuần = Doanh thu tiêu thụ sản phẩm, hàng
hoá dịch vụ trong kỳ - Các khoản giảm trừ doanh thu
Các khoản giảm trừ doanh thu gồm:
− Chiết khấu hàng bán: là số tiền người bán giảm trừ cho
người mua đối với số tiền phải trả cho người mua thanh toán tiền mua sản
phẩm, hàng hoá dịch vụ của doanh nghiệp trước thời hạn thanh toán và đã
được ghi trên hoá đơn bán hàng hoặc hợp đồng kinh tế.
− Giảm giá hàng bán: là số tiền người bán giảm trừ cho
người mua ( khách hàng) trên giá bán đã thoả thuận do hàng kém phẩm
chất, không đúng quy cách, thời hạn thanh toán đã được ghi trên hợp
8
Chuyên đề tốt nghiệp
đồng kinh tế hoặc giảm giá cho khách hàng khi họ mua một khối lượng
hàng hoá lớn.
− Giá trị hàng bán bị trả lại: là giá trị tính theo giá thanh toán
của số sản phẩm hàng hoá, dịch vụ mà doanh nghiệp đã tiêu thụ bị khách
hàng trả lại do vi phạm các hợp đồng kinh tế đã ký kết.
− Thuế tiêu thụ đặc biệt: là loại thuế gián thu tính trên một
số loại hàng hoá, dịch vụ đặc biệt mà nhà nước không khuyến khích tiêu
dùng.
− Thuế xuất nhập khẩu: là loại thuế gián thu tính trên sản
phẩm hàng hoá của các tổ chức kinh tế trong và ngoài nước xuất khẩu
qua biên giới Việt Nam.
Giá vốn hàng bán (GVHB) phản ánh trị giá gốc sản phẩm
hàng hoá, dịch vụ (bao gồm cả một số khoản thuế theo quy định như thuế
nhập khẩu, thuế giá trị gia tăng) đã được xác định là tiêu thụ. Khi xác
định được doanh thu thì đồng thời giá trị sản phẩm hàng hoá xuất khẩu
cũng được phản ánh vào giá vốn để xác định kết quả. Do vậy việc xác
định đúng giá vốn hàng bán có ý nghĩa rất quan trọng.
∗Đối với doanh nghiệp sản xuất
Giá vốn hàng bán = Giá thành sản phẩm của khối lượng sản phẩm
tiêu thụ trong kỳ
= Giá thành sản xuất của khối lượng sản phẩm tồn
kho đầu kỳ + Giá thành sản xuất của khối lượng sản phẩm sản xuất
trong kỳ – Giá thành sản xuất của khối lượng sản phẩm tồn kho cuối
kỳ
∗Đối với doanh nghiệp thương nghiệp
Giá vốn hàng bán = Trị giá mua vào của hàng hoá bán ra
= Trị giá hàng hoá tồn kho đầu kỳ + Trị giá hàng
hoá mua vào trong kỳ – Trị giá hàng hoá tồn kho cuối kỳ
Chi phí bán hàng là một bộ phận của chi phí lưu thông phát sinh
dưới hình thái tiền tệ để thực hiện các nghiệp vụ bán hàng hóa kinh doanh
trong kỳ báo cáo. Chi phí bán hàng được bù đắp bằng khối lượng doanh
thu thuần được thực hiện, xét về nội dung kinh tế của các khoản mục chi
phí bán hàng ta có: chi phí nhân viên bán hàng, chi phí vật liệu bao bì, chi
9
Chuyên đề tốt nghiệp
phí khấu hao tài sản cố định của các khâu bán hàng, chi phí dịch vụ mua
ngoài, chi phí bằng tiền khác…
Chi phí quản lý doanh nghiệp (QLDN), là một loại chi phí thời
kỳ được tính đến khi hạch toán lợi tức thuần tuý của kỳ báo cáo, chi phí
QLDN là những khoản chi phí có liên quan đến việc tổ chức quản lý điều
hành hoạt động sản xuất kinh doanh. Nội dung chi phí quản lý cũng bao
gồm các yếu tố chi phí như chi phí bán hàng, tuy vậy công dụng chi phí
của các yếu tố đó có sự khác biệt. Chi phí quản lý doanh nghiệp phản ánh
các khoản chi chung cho quản lý văn phòng và các khoản chi kinh doanh
không gắn được với các địa chỉ cụ thể trong cơ cấu tổ chức sản xuất kinh
doanh của doanh nghiệp.
b) Lợi nhuận từ hoạt động tài chính
Hoạt động tài chính là những hoạt động có liên quan tới việc huy
động, quản lý và sử dụng vốn trong kinh doanh
Lợi nhuận từ hoạt động tài chính được xác định theo công thức:
Lợi nhuận hoạt động tài chính = Thu nhập hoạt động tài chính –
Thuế gián thu (nếu có) – Chi phí hoạt động tài chính
trong đó:
Thu nhập tài chính gồm: lãi tiền gửi ngân hàng, bán trả góp, lãi
kinh doanh chứng khoán, lãi góp vốn liên doanh, lãi đầu tư ngắn hạn và
dài hạn khác, chiết khấu thanh toán khi mua hàng được hưởng, thu tiền
do cho thuê tài sản và bán bất động sản, chênh lệch tỷ giá, hoàn nhập
khoản dự phòng.
Chi phí hoạt động tài chính gồm: lỗ do kinh doanh chứng khoán và
các hoạt động đầu tư khác, chi phí do đem góp vố liên doanh,chi phí liên
quan đến việc thuê tài sản, chênh lệch tỷ giá, lập dự phòng giảm giá đầu
tư chứng khoán
c) Lợi nhuận từ hoạt động khác
Hoạt động khác (hoạt động bất thường) là những hoạt động diễn ra
không thường xuyên mà doanh nghiệp không dự tính trước được hoặc có
dự tính nhưng ít có khả năng thực hiện như các hoạt động thanh lý,
nhượng bán tài sản cố định, xử lý nợ khó đòi…
10
Chuyên đề tốt nghiệp
Lợi nhuận từ hoạt động khác được xác định theo công thức sau:
Lợi nhuận hoạt động khác = Thu nhập hoạt động khác – Thuế gián
thu (nếu có) – Chi phí hoạt động khác
trong đó:
Thu nhập hoạt động khác là những khoản thu về tiền phạt do khách
hàng vi phạm hợp đồng, tiền thu được từ hoạt động thanh lý, nhượng bán
tài sản cố định, thu các khoản nợ khó đòi, thu các khoản miễn thuế, giảm
thuế, tiền thu về giá trị tài sản thu được do vắng chủ, hoàn nhập dự
phòng, giảm giá dự trữ và phải thu nợ khó đòi, trích trước sửa chữa lớn
tài sản cố định, bảo hành sản phẩm nhưng không dùng hết vào cuối năm.
Chi phí hoạt động khác là những khoản chi như: chi phạt thuế, tiền
phạt do doanh nghiệp vi phạm hợp đồng, chi cho thanh lý, nhượng bán tài
sản, giá trị tài sản bị tổn thất do quỹ dự phòng tài chính không đủ bù đắp
chi phí kinh doanh
Sau khi đã xác định lợi nhuận của các hoạt động kinh doanh, chúng ta
tiến hành tổng hợp lại, kết quả sẽ thu được lợi nhuận trước thuế thu nhập
doanh nghiệp như sau:
Lợi nhuận trước thuế TNDN = Lợi nhuận hoạt động sản xuất kinh
doanh + Lợi nhuận hoạt động tài chính + Lợi nhuận hoạt động khác
Sau đó ta sẽ xác định lợi nhuận sau thuế TNDN (lợi nhuận ròng) của
doanh nghiệp trong kỳ theo công thức:
Lợi nhuận ròng = Lợi nhuận trước thuế TNDN – Thuế TNDN
hoặc
Lợi nhuận ròng = Lợi nhuận trước thuế TNDN * (1 – thuế suất thuế
thu nhập doanh nghiệp)
Nhận xét : Cách xác định lợi nhuận theo phương pháp trực tiếp rất đơn
giản, dễ tính toán, do đó phương pháp này được áp dụng phổ biến và rộng
rãi trong các doanh nghiệp sản xuất ít loại sản phẩm. Còn đối với những
doanh nghiệp lớn, sản xuất nhiều loại sản phẩm thì phương pháp này
không thích hợp bởi khối lượng công việc tính toán sẽ rất lớn, tốn nhiều
thời gian và công sức.
11
Chuyên đề tốt nghiệp
1.1.3.2_ Phương pháp gián tiếp ( xác định lợi nhuận qua các bước trung
gian)
Ngoài phương pháp xác định lợi nhuận như đã trình bày ở trên, chúng
ta còn có thể xác định lợi nhuận trong kỳ của doanh nghiệp bằng cách
tiến hành tính dần lợi nhuận của doanh nghiệp qua từng khâu trung gian.
Cách xác định như vậy gọi là phương pháp xác định lợi nhuận qua các
bước trung gian .
Để xác định được kết quả cuối cùng của hoạt động sản xuất kinh
doanh đó là lợi nhuận ròng của doanh nghiệp chúng ta cần tính lần lượt
các chỉ tiêu sau:
1. Doanh thu bán hàng
2. Các khoản giảm trừ doanh thu (chiết khấu hàng bán, giảm giá hàng
bán, giá trị hàng bán bị trả lại, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế xuất nhập
khẩu)
3. Doanh thu thuần về bán hàng (= 1- 2)
4. Trị giá vốn hàng bán
5. Lợi nhuận gộp về hoạt động kinh doanh (= 3 – 4)
6. Chi phí bán hàng
7. Chi phí quản lý doanh nghiệp
8. Lợi nhuận từ hoạt động sản xuất kinh doanh (= 5 – 6 – 7)
9. Thu nhập hoạt động tài chính
10. Chi phí hoạt động tài chính
11. Lợi nhuận hoạt động tài chính (= 9 – 10)
12. Thu nhập hoạt động khác
13. Chi phí hoạt động khác
14. Lợi nhuận hoạt động khác (=12 – 13)
15. Lợi nhuận trước thuế thu nhập doanh nghiệp (= 8 + 11 + 14)
16. Thuế thu nhập doanh nghiệp (=15 * thuế suất thuế TNDN)
17. Lợi nhuận ròng( =15 – 16)
Nhận xét: Cách tính này cho phép người quản lý nắm được quá trình
hình thành lợi nhuận và tác động của từng khâu hoạt động đến kết quả
hoạt động sản xuất kinh doanh cuối cùng của doanh nghiệp, đó là lợi
nhuận sau thuế thu nhập doanh nghiệp (lợi nhuận ròng). Phương pháp
12
Chuyên đề tốt nghiệp
này giúp chúng ta có thể lập Báo cáo kết quả kinh doanh của doanh
nghiệp thông qua các chỉ tiêu trên, nhờ đó chúng ta dễ dàng phân tích và
so sánh được kết quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp kỳ trước so
với kỳ này. Mặt khác chúng ta có thể thấy được sự tác động của từng
khâu hoạt động tới sự tăng giảm lợi nhuận của doanh nghiệp, từ đó sẽ
giúp chúng ta tìm ra những giải pháp điều chỉnh thích hợp góp phần nâng
cao lợi nhuận, nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.
1.1.3.3_ Phân tích điểm hoà vốn
a) Khái niệm điểm hoà vốn
Điểm hoà vốn là điểm mà tại đó doanh thu bán hàng đủ trang trải mọi
chi phí bỏ ra và doanh nghiệp không lỗ, không lãi, là một điểm mà tại đó
lợi nhuận của doanh nghiệp bằng không. Như vậy trên điểm hoà vốn sẽ
có lãi và dưới điểm hoà vốn sẽ bị lỗ. Xác định điểm hoà vốn trong kinh
doanh là điểm khởi đầu để quyết định quy mô sản xuất, tiêu thụ, quy mô
vốn đầu tư cho sản xuất kinh doanh để đạt mức lãi mong muốn phù hợp
với điều kiện hiện hành cũng như đầu tư mới hoặc đầu tư bổ sung.
b) Phương pháp xác định
Xác định sản lượng hoà vốn
Về mặt toán học, điểm hoà vốn là điểm giao nhau của đường biểu
diễn doanh thu với đường biểu diễn chi phí. Do đó sản lượng hoà vốn
chính là ẩn số của hai phương trình biểu diễn hai đường thẳng đó
Gọi F: tổng chi phí cố định
V: chi phí khả biến cho một đơn vị sản phẩm
Q: sản lượng hoà vốn
g: giá bán một đơn vị sản phẩm
Khi đó, tổng chi phí khả biến là VQ
Tổng chi phí sản xuất là
1
Y
= F + VQ
Tổng doanh thu tiêu thụ sản phẩm là
2
Y
= gQ
Tại điểm hoà vốn, tổng doanh thu = tổng chi phí (
=
1
Y
2
Y
)
⇒ Qg = F + VQ ⇒ Q(g – V) = F
⇒ Sản lượng hoà vốn = Q = F/ (g – V)
13
Chuyên đề tốt nghiệp
Xác định doanh thu hoà vốn
Doanh thu hoà vốn được xác định theo công thức sau:
Doanh thu hoà vốn = gQ = g * F/ (g – V) = F/ (1 – V/g )
Tỉ lệ (1 – V/ g ) được gọi là tỉ lệ lãi trên biến phí
Q được coi là sản lượng hoà vốn
Xác định công suất hoà vốn
Người quản lý cần biết huy động bao nhiêu phần trăm công suất sẽ
đạt điểm hoà vốn, mức huy động năng lực sản xuất trên công suất hoà
vốn sẽ đưa lại lợi nhuận cho doanh nghiệp, ngược lại nếu mức huy động
năng lực sản xuất thấp hơn công suất hoà vốn doanh nghiệp sẽ bị lỗ.
Theo khái niệm điểm hoà vốn ta có tổng doanh thu = tổng chi phí
⇒gQ = F + VQ ⇒F = gQ – VQ, tức là tại điểm hoà vốn thì chênh lệch
giữa tổng doanh thu bán hàng với tổng chi phí biến đổi chính là tổng chi
phí cố định. Vậy khi huy động 100% công suất đạt sản lượng là s thì
chênh lệch giữa tổng doanh thu và tổng chi phí biến đổi là (sg – sV). Do
đó cần có h% công suất để chênh lệch đó đủ bù đắp chi phí cố định
⇒ F = (sg – sV) / 100 * h%
⇒ Công suất hoà vốn = h% = F/ (sg –sV) * 100
Nghĩa là cứ 1% công suất sẽ ứng với mức chênh lệch là (sg – sV) * 100.
Nếu h%>1 thì doanh nghiệp không đạt được điểm hoà vốn (lợi nhuận <
0)
Nếu h%<1 thì doanh nghiệp đạt được điểm hoà vốn (lợi nhuận > 0)
Xác định thời gian đạt điểm hoà vốn
Nếu gọi thời gian đạt điểm hoà vốn là n thì n được xác định theo
công thức sau:
n = 12 tháng * Q/ s
với Q: sản lượng hoà vốn của doanh nghiệp
s: sản lượng đạt được khi huy động 100% công suất.
Điều này có nghĩa là doanh nghiệp phải dành một khoảng thời gian là n
tháng trong năm mới sản xuất đủ sản lượng hoà vốn.
14
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét