®Ò ¸n lý thuyÕt tµi chÝnh tiÒn tÖ ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n
với xuất nhập khẩu hàng hoá là rất quan trọng, nó giúp kích thích các nghành sản xuất
dịch vụ trong nước, khuyến khích xuất khẩu những tiềm lực quốc gia và góp phần
thúc đẩy những mặt hàng thiết yếu. Trong xu thế hiện nay, không thể tồn tại nền kinh
tế đóng, hoặc gần như đóng do những rào cản thuế quan bất hợp lý. Thuế GTGT ra
đời đã phần nào đáp ứng được những yêu cầu trên.
Thứ ba: Tạo nguồn thu cho Ngân sách Nhà nước và có điều kiện thu hẹp các
loại thuế khác. Đa số các cơ chế thuế hiện hành của các nước khi chưa áp dụng thuế
GTGT đều cồng kềnh, phức tạp và có nhiều sự chồng chéo, điều đó gây khó khăn cho
việc quản lý thuế của Nhà nước (như tính thuế, thu thuế, giải quyết các trường hợp
quá hạn thuế, miễn thuế ) cũng như việc kinh doanh của người dân. Tình trạng này dễ
dàng gây ra tâm lý ngại thuế, tránh thuế làm thất thu cho Ngân sách một khoản không
nhỏ. Để giải quyết các vấn đề trên cần phải có một cơ chế thuế mới phù hợp và rõ
ràng đối với tất cả mọi người, và thuế GTGT là một giải pháp.
Thứ tư: Sự phát triển của kinh tế đòi hỏi sửa đổi hệ thống thuế cho phù hợp.
Chúng ta đã biết rằng mỗi một thời kỳ phát triển kinh tế cần phải có một hệ thống
chính sách quản lý cho phù hợp, không có một cơ chế nào dúng cho mọi lúc mọi nơi.
Vấn đề quản lý thuế cũng không nằm ngoài quy luật ấy.
(2) Như vậy thuế GTGT ra đời trước hết để đáp ứng tình hình mới, sau một
thời gian được áp dụng và kiểm nghiệm, thuế GTGT được đại đa số các nước trên thế
giới thừa nhận về những ưu điểm nổi bật của nó ở các mặt sau:
a. Khắc phục được một số mặt hạn chế của thuế doanh thu hiện hành. Có
khả năng mang lại nguồn thu lớn cho Ngân sách Nhà nước. Kinh nghiệm của các
nước: Indonexia, Newzeland, Bồ Đào Nha và Tuinidi đã chứng minh rõ điều này. Đại
đa số các nước áp dụng thuế GTGT, khoản thu từ số thuế này thường đảm bảo từ 12%
đến 30% tổng số thu của Ngân sách Nhà nước (tương đương khoảng 5% đến 10%
nguyÔn thu hång tµi chÝnh doanh nghiÖp 41-d
5
®Ò ¸n lý thuyÕt tµi chÝnh tiÒn tÖ ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n
tổng sản phẩm quốc dân).
b. Tính trung lập: Với điều kiện số lượng đối tượng được miễn hạn chế và
sự vận dụng thuế suất 0% chỉ hạn chế đối với hoạt động xuất khẩu, GTGT là một thứ
thuế trung lập và không dẫn đến bất kỳ một sự méo mó nào. Điều này thể hiện tính ưu
việt của thuế GTGT so với các loại thuế được nó thay thế.
c. Tính đơn giản: Tính đơn giản của thuế GTGT bắt nguồn từ cơ chế đánh
thuế và khấu trừ thuế của nó. Đối tượng nộp thuế GTGT sẽ thu số GTGT khi bán
hàng và khấu trừ số thuế GTGT đã nộp khi mua vật tư, hàng hoá đầu vào, số chênh
lệch còn lại nộp vào Ngân sách Nhà nước. (Việc tính thuế căn cứ vào các hoá đơn bán
hàng và mua hàng).
II. NỘI DUNG CHỦ YẾU CỦA THUẾ GTGT.
1./ Xác định phạm vi áp dụng.
Về đối tượng chịu thuế: GTGT là loại thuế đánh vào sử dụng, có nghĩa là
đánh vào người tiêu dùng, người nộp thuế là người kinh doanh, người chịu thuế là
người tiêu dùng trực tiếp và gián tiếp nộp thuế thông qua người kinh doanh.
Đối tượng nộp thuế: Tất cả các thể nhân và các pháp nhân có cung cấp hoặc
nhập khẩu hàng hoá và dịch vụ trong phạm vi lãnh thổ quốc gia.
Một số nước dùng doanh thu để giới hạn đối tượng nộp thuế. Ví dụ: Không
phải là đối tượng nộp GTGT, đối với các doanh nghiệp có mức doanh thu hàng năm
thấp hơn:
+ 200.000 pê xô (Philipines).
+ 200.000 Sek (Thuỵ Điển).
nguyÔn thu hång tµi chÝnh doanh nghiÖp 41-d
6
®Ò ¸n lý thuyÕt tµi chÝnh tiÒn tÖ ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n
+ 30.000 Can D (Canada).
+ 100.000 DDK (Đan Mạch).
+ 1.000.000 Sin D (Singapore).
+ 60.000 D (Indonexia).
Có nước áp dụng hình thức thu khoán đối với đối tượng kinh doanh vừa và nhỏ.
Như vậy, việc xác định đối tượng nộp thuế là để nhằm giới hạn đối tượng nộp thuế,
loại trừ bớt số lượng lớn về quản lý thu thuế đối với các doanh nghiệp nhỏ.
Trong giai đoạn chuyển đổi từ thuế doanh thu sang áp dụng GTGT, thường có
ba hình thức triển khai áp dụng GTGT.
Hình thức thứ nhất: áp dụng GTGT toàn bộ, có nghĩa là áp dụng đối với các đối
tượng nộp thuế hoạt động ở tất cả các lĩnh vực sản xuất, kinh doanh, buôn bán và bán
lẻ. Điển hình áp dụng hình thức này là các nước: Thuỵ Điển, Pháp, Thái Lan,
Hungari.
Hình thức thứ hai: áp dụng GTGT từng phần, tức là áp dụng đến từng khâu của
quá trình luân chuyển sản phẩm hàng hoá. Ví dụ: Indonexia, Nhà nước ban hành đạo
luật từ năm 1983, nhưng do trình độ quản lý của cán bộ nghành thuế và nhận thức của
người nộp thuế nên đến năm 1985, đạo luật thuế mới được thi hành và thực hiện theo
từng bước như sau:
+ Năm 1985: Đối tượng nộp thuế là những người sản xuất.
+ Năm 1989: Mở rộng phạm vi áp dụng đối với các đại lý bán buôn.
+ Năm 1993: Mở rộng phạm vi áp dụng đối với các cửa hàng bán lẻ.
Hình thức thứ ba: Thực hiện thí điểm GTGT đối với một số nghành. Điển hình
nguyÔn thu hång tµi chÝnh doanh nghiÖp 41-d
7
®Ò ¸n lý thuyÕt tµi chÝnh tiÒn tÖ ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n
áp dụng hình thức này là Trung Quốc. GTGT được ban hành và thực hiện thí điểm từ
năm 1980 đến 18/9/1994 được ban hành chính thức. Bước thí điểm chỉ áp dụng với
các sản phẩm: xe đạp, quạt điện, kim khí, máy móc thiết bị, phụ tùng, động cơ, thép.
Năm 1986 mở rộng diện đối với các sản phẩm công nghiệp nhẹ, vật liệu xây dựng,
khoáng sản kim loại.
Qua tổng kết đánh giá của các nước, trong ba hình thức tiến hành GTGT, hình
thức toàn bộ là hiệu quả nhất. Tuy nhiên, hình thức này đòi hỏi phải có sự chuẩn bị rất
đầy đủ về luật, các văn bản hướng dẫn luật, trình độ hiểu biết của người nộp thuế,
trình độ quản lý của từng cơ quan thuế, chứng từ hoá đơn, ý thức chấp hành luật
Hình thức áp dụng GTGT ở từng khâu kết quả bị hạn chế, còn hình thức áp
dụng thí điểm ở phạm vi hẹp, ở một số ngành là không đem lại kết quả.
2./ Các hình thức tính thuế GTGT.
ở các nước đã thực hiện GTGT hiện nay áp dụng một trong hai phương pháp
khấu trừ theo hoá đơn và phương pháp tính chênh lệch theo báo cáo kế toán.
a./ Phương pháp khấu trừ theo hoá đơn:
Đây là phương pháp được hầu hết các nước áp dụng do: Tính thuế dựa vào hoá
đơn đảm bảo xác định thuế có cơ sở để kiểm tra thuế. Có thể áp dụng chính sách thuế
với nhiều thuế suất (nếu thu thuế theo chênh lệch chỉ có thể áp dụng một thuế suất).
Có thể tính GTGT thu thuế theo thời gian ấn định một tháng, hai tháng hay một quí.
b./ Phương pháp thu GTGT trên chênh lệch theo báo cáo kế toán:
Phương pháp này xác định thuế phải dựa trên số liệu báo cáo kế toán của đơn vị
áp dụng phương pháp này sẽ có những vấn đề sau:
Thứ nhất: Các xí nghiệp coi GTGT chỉ là thuế bổ xung đánh vào lợi nhuận, còn
nguyÔn thu hång tµi chÝnh doanh nghiÖp 41-d
8
®Ò ¸n lý thuyÕt tµi chÝnh tiÒn tÖ ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n
các nhân viên của họ thì coi đó là lại thêm một thứ thuế nữa đánh vào quĩ tiền lương.
Thứ hai: Báo cáo chỉ kêt thúc một lần trong năm, vậy là tất cả các khoản thanh
toán GTGT phải dựa vào kết toán năm.
Thứ ba: Khó kiểm tra thuế phải nộp từng kỳ so với phương pháp sử dụng hoá
đơn và không có cơ sở để tiến hành các cuộc kiểm tra chéo thuế giữa đơn vị mua và
bán.
Mô hình GTGT Nhật Bản được sử dụng theo phương pháp này (1/4/1989): Thu
GTGT trên cơ sở báo cáo kế toán với một thuế suất là 3% và đã quyết định điều chỉnh
lên 5% để thi hành từ tháng 4/1997. Nhật Bản không phát hành hoá đơn áp dụng riêng
đối với thuế GTGT vì các doanh nghiệp phản ứng, theo phương pháp tính thuế hiện
hành các doanh nghiệp tự tính và nộp thuế. Các doanh nghiệp nhỏ không phải nộp
thuế GTGT.
3. Thuế suất.
Thông thường, để đạt được số thu tương đương so với số thu hiện hành của
thuế doanh thu mà nó thay thế, GTGT phải có mức thuế suất cao hơn (thường là gấp
ba lần thuế suất doanh thu). Vì GTGT chỉ đánh vào giá trị tăng thêm của hàng hoá
hay sản phẩm qua mỗi lần luân chuyển hàng hoá (danh mục các nước áp dụng thuế
GTGT và thuế suất GTGT).
Có hai cơ chế thuế suất được áp dụng:
+ Cơ chế một thuế suất (không kể thuế suất 0% áp dụng với xuất khẩu và một
số mặt hàng thiết yếu (nếu có). Trong số 100 nước thì có 44 nước áp dụng GTGT với
cơ chế một thuế suất, trong đó Đan Mạch là một nước có mức thuế suất cao nhất
(32%). Nhật, Singapore la nước có mức thuế suất thấp nhất (3%).
nguyÔn thu hång tµi chÝnh doanh nghiÖp 41-d
9
®Ò ¸n lý thuyÕt tµi chÝnh tiÒn tÖ ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n
+ Cơ chế nhiều thuế suất (không kể thuế suất 0%).
Trong số các nước còn lại áp dụng GTGT với có chế nhiều thuế suất thì số
lượng thuế suất giao động từ 2 đến 5 (trường hợp Colombia 5 thuế suất). Thuế suất
thấp nhât la 1% (Bỉ, Thổ Nhĩ Kỳ), 2% (Nam Triều Tiên) và thuế suất cao nhất là 50%
(Senegal), 45% (Trung Quốc), 38% (ý) và 36% (Hy Lạp). Phần lớn các nước áp dụng
cơ chế ba thuế suất. Chỉ có một số nước áp dụng 4 và 5 thuế suất: Bỉ- Colombia.
Mô hình thuế suất của khối EC: Qui định ngoài thuế suất 0% áp dụng cho xuất
khẩu, hệ thống thuế suất chỉ gồm 2 thuế suất: Một mức thuế suất thấp nhưng không
thấp hơn 5%; Một mức thuế suất cao thường hơn 15%.
Qui định về thuế suất 0% và miễn thuế: thuế suất 0% được áp dụng trong đại đa
số các nước chủ yếu đối với hoạt động xuất khẩu. Đối tượng áp dụng thuế suất 0% tức
là được thoái trả lại số GTGT đã chịu trên hàng đầu vào, biện phấ này được đánh giá
là hữu hiệu nhất đối với việc xuất khẩu.
Một số nước áp dụng thuế suất 0% đối với các mặt hàng và dịch vụ khác nhau
như Thuỵ Điển (đối với báo chí xuất bản hàng ngày, xang máy bay phản lực), Canada
(đối với lương thực thực phẩm, các dịch vụ tài chính quốc tế.
Đan Mạch và Trung Quốc không sử dụng thuế suất 0%.
Miễn thuế (không áp dụng) GTGT: Các đối tượng được miễn thuế khác với các
đối tượng được hưởng thuế suất 0% ở chỗ họ không có quyền khấu trừ đầu vào thuế
đầu vào đã nộp. Qui định miễn chịu thuế có thể xuất phát từ nhiều lý do: Về kinh tế,
xã hội, về tránh sự đánh thuế chồng chéo, về kỹ thuật: khó xác định giá trị tăng thêm
như: Các dịch vụ về tài chính tín dụng, dịch vụ vận tải quốc tế về hàng không, đường
sắt.
Ví dụ : Thuỵ Điển qui định 29 mặt hàng và dịch vụ được miễn chịu thuế.
nguyÔn thu hång tµi chÝnh doanh nghiÖp 41-d
10
®Ò ¸n lý thuyÕt tµi chÝnh tiÒn tÖ ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n
Đan Mạch qui định 14 mặt hàng và dịch vụ được miễn chịu thuế.
Đức qui định 5 mặt hàng và dịch vụ được miễn chịu thuế.
4./ Quản lý GTGT.
Đăng ký thuế: Các đối tượng nộp thuế phải thực hiện nghĩa vụ đầu tiên là đăng
ký thuế tại cơ quan thuế địa phưong nơi đặt cơ quan điều hành thường trú của mình
theo mẫu thống nhất do cơ quan thuế cung cấp. Một số nước sử dụng mã số đăng ký
thuế cũ (thuế doanh thu) và thêm vào đuôi của dãy số đăng ký một số bổ xung để chỉ
rõ là số đăng ký GTGT. Riêng Nhật Bản không sử dụng hệ thống mã hoá số đăng ký
trong công tác quản lý GTGT.
Nộp thuế: Đa số các nước áp dụng GTGT thực hiện nộp thuế theo cơ chế tự kê
khai tính và nộp thuế theo mẫu in sẵn do cơ quan thực hiện cung cấp. Nộp tờ khai và
thanh toán thuế theo định kỳ hàng tháng, quí (tuỳ theo chế độ nộp thuế qui định cho
từng loại đối tượng).
Việc thoái thuế: Phần lớn được giao cho cơ quan thu thuế, trong trường hợp số
thuế được khấu trừ lớn (xuất khẩu hàng hoá hoặc mua sắm tài sản giá trị lớn, đối
tượng kinh doanh có quyền kê khai đề nghị cơ quan thuế thoái trả số tiền đã trả khâu
trước. Cơ quan thuế kiểm tra và thoái trả tiền thuế đã trả ngay một lần hoặc thoái trả
dần trong một thời gian tuỳ theo qui định của từng nước và khả năng ngân sách mỗi
nước. Theo cách này cơ quan thuế thường có một tài khoản thu GTGT và sử dụng
nguồn thu để thoái thuế, khoản còn lại nộp vào Ngân sách Nhà nước.
Việc khấu trừ thuế GTGT: Các nước áp dụng khấu trừ theo hoá đơn đầu vào và
cho khấu trừ toàn bộ số phát sinh từng kỳ, khi tính thuế GTGT phải nộp. Hầu hết các
nước cho áp dụng khấu trừ thuế đầu vào của tài sản cố định nhằm khuyến khích đầu
tư, cũng có nước không cho áp dụng như Trung Quốc.
nguyÔn thu hång tµi chÝnh doanh nghiÖp 41-d
11
®Ò ¸n lý thuyÕt tµi chÝnh tiÒn tÖ ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n
PHẦN III. TÌNH HÌNH ÁP DỤNG THUẾ GTGT TRÊN THẾ
GIỚI VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM TỪ NHỮNG NƯỚC ĐÃ ÁP
DỤNG.
I./ TÌNH HÌNH ÁP DỤNG THUẾ GTGT Ở MỘT SỐ NƯỚC.
1./ Thuỵ Điển: Là một nước đi đầu trong việc áp dụng thuế GTGT (1969).
Trước khi thực hiện GTGT, Thuỵ Điển đã thực hiện cơ chế thuế doanh thu với một
thuế suất 10% áp dụng chủ yếu đối với hàng hoá, dịch vụ chịu thuế. Mục tiêu của sự
chuyển đổi là khuyến khích hàng xuất khẩu và thực hiện hoàn thuế đối với hoạt động
xuất khẩu.
Quá trình chuyển đổi thuế ở Thuỵ Điển được tiến hành qua hai giai đoạn:
- Mùa xuân năm 1968 Bộ Tài Chính giải trình trước Quốc hội và các
doanh nghiệp về kế hoạch, nội dung chuyển đổi cơ chế nộp thuế.
- Mùa thu năm 1968 được Quốc hội thông qua và ban hành năm 1969 với
nguyÔn thu hång tµi chÝnh doanh nghiÖp 41-d
12
®Ò ¸n lý thuyÕt tµi chÝnh tiÒn tÖ ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n
những nội dung cơ bản:
Thứ nhất: Các đối tượng nộp thuế doanh thu đều chuyển sang nộp GTGT. Thời
kỳ đó có 160.000 đối tượng nộp thuế doanh thu. Các dịch vụ không phải nộp thuế,
200.000 hộ nông dân năm ngoài cơ chế GTGT.
Thứ hai: áp dụng tính thuế GTGT theo phương pháp khấu trừ thuế nộp khâu
trước.
Thứ ba: Thuế suất lúc đầu áp dụng một mức thuế là 10% như thuế doanh thu
nhưng do cơ chế khấu trừ nên làm giảm số thuế GTGT. Để bù đắp nguồn thu, Thuỵ
Điển đã tăng phí bảo hiểm 1% trên tổng quĩ lương. Trong quá trình thực hiện Thuỵ
Điển cũng đã điều chỉnh thuế suất và bổ sung thêm mức thuế vào.
Thứ tư: Đối với những đầu tư trang thiết bị, máy móc khi thực hiện GTGT
cung được khấu trừ.
Thứ năm: Không qui định cho miễn giảm GTGT vì không thể dùng chính sách
thuế GTGT để trợ cấp.
2./ Philipines: Khi Chính phủ mới ra đời (tháng 12 năm 1986) việc cải cách
sửa đổi hệ thống thuế là việc làm trước tiên của nước này. Chương trình thuế năm
1986 bao gồm 29 khâu cải cách phải tiến hành và đã được soạn thảo. Một trong
những cải cách về cơ cấu đưa ra trong chương trình là ban hành thuế GTGT. Được thể
chế hoábăng Lệnh số 273, có hiệu lực thi hành từ 1/1/1988. Như vậy, để ban hành
thuế GTGT, Philipines đã trải qua quá trình nghiên cứu và chuẩn bị.
Ngày 1/1/1988, Philipines bắt đầu thực hiện GTGT. Có thể tóm tắt ở mấy điểm
sau:
- Thuế GTGT được xây dựng dể hợp lý hoá hệ thống đánh thuế hàng hoá
nguyÔn thu hång tµi chÝnh doanh nghiÖp 41-d
13
®Ò ¸n lý thuyÕt tµi chÝnh tiÒn tÖ ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n
và dịch vụ chịu thuế, để đơn giản hoá việc quản lý thuế và làm cho hệ thống thuế
Philipines công băng hơn.
- Thuế GTGT được áp dụng trên diện rộng hàng hoá và một số dịch vụ,
trên từng hoạt động bán hay nhập khẩu những hàng hoá dịch vụ đó.
- Thuế suất qui định một mức là 10% đánh trên tổng giá bán hay tổng số
tiền nhận được từ bán hàng hoá hay dịch vụ, thay cho thuế doanh thu đối với người
sản xuất gồm 4 thuế suất: 0%, 10%, 20%, 30%, thuế trên dịch vụ: 15 thuế suất từ 0%
đến 30%. Tuy nhiên, có miễn thuế đối với một số hoạt động kinh doanh được áp dụng
để khuyến khích một số hoạt động như sản xuất nông sản, giảm bớt ảnh hưởng đến
giá cả một số mặt hàng như dầu lửa, và để đơn giản việc quản lý thuế đối với doanh
nghiệp nhẹ và các dịch vụ tài chính.
- Thuế suất 0% áp dụng đối với hàng hoá xuất khẩu.
- áp dụng tính thuế theo phương pháp khấu trừ và cho khấu trừ đối với tài
sản dùng trong thương mại hoặc kinh doanh.
Kết quả thu thuế GTGT của Philipines được biểu hiện qua ba năm (bảng kèm
theo) đã cho thấy tỉ lệ về số thu VAT so với số thu CP, GDP, GNP đều tăng sau 10 và
20 năm áp dụng cơ chế thuế mới.
Năm Số thu
từ
VAT
Số thu
từ
thuế
Số thu
của
CP
GDP GNP % số
thu
VAT/số
thu thuế
% số
thu
VAT/số
thu CP
Số thu
VAT/
GDP
Số thu
VAT/
GNP
1 2 3 4 5 1/2 1/3 1/4 1/5
1988 13 90 113 826 823 14,5 11,8 1,6 1,6
1989 20 122 154 964 961 16,7 13,3 2,1 2,1
1990 12 69 79 527 527 17,1 14,8 2,2 2,2
3./ Trung Quốc: Là nước có chủ trương nghiên cứu ban hành thuế GTGT từ
nguyÔn thu hång tµi chÝnh doanh nghiÖp 41-d
14
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét