Thị trường tài chính

CH NGƯƠ
TH TR NG TÀI CHÍNHỊ ƯỜ
1. Ch c năng và vai trò c a th tr ng tài chính:ứ ủ ị ườ
Inez, nhà phát minh đã thi t k m t Robot giá r , robot này lau nhà,ế ế ộ ẻ
x p v i, ũi đ và r a ơtơ, nh ng bà ta khơng có v n đ đ a phát minh kỳế ả ồ ử ư ố ể ư
di u c a mình vào s n xu t. Walter, ng i góa v có nhi u món ti t ki mệ ủ ả ấ ườ ợ ề ế ệ
do ơng ta và v tích lũy trong nhi u năm. N u ta có th ghép Walter v iợ ề ế ể ớ
Inez v i nhau đ Walter có th cung c p v n cho Inez, r i sau đó robotớ ể ể ấ ố ồ
c a Inez s ra đ i và n n kinh t s t t h n: chúng ta s có nh ng ngơiủ ẽ ờ ề ế ẽ ố ơ ẽ ữ
nhà đ c lau chùi, nh ng chi c xe bóng lóang và nh ng b đ th ng t pượ ữ ế ữ ộ ồ ẳ ắ
khi chúng ta đi làm ho c đi h cặ ọ
Th tr ng tài chính và nh ng trung gian tài chính (nh ngân hàng) cóị ườ ữ ư
ch c năng c b n là ghép nh ng ng i nh Inez và Walter l i v i nhau.ứ ơ ả ữ ườ ư ạ ớ
a) Khái ni m:ệ
- Th tr ng tài chính là th tr ng mà đó di n ra các ho t đ ng traoị ườ ị ườ ở ễ ạ ộ
đ i, mua bán quy n s d ng các ngu n tài chính thơng qua nh ng ph ngổ ề ử ụ ồ ữ ươ
th c giao d ch và cơng c tài chính nh t đ nh.ứ ị ụ ấ ị
- Đ chuy n giao quy n s d ng các ngu n tài chính, các cơng cể ể ề ử ụ ồ ụ
ch y u đ c s d ng trên th tr ng tài chính là các ch ng khóan.ủ ế ượ ử ụ ị ườ ứ
Ch ng khóan đ c hi u là các gi y t có giá, t c là m t gi y ch ngứ ượ ể ấ ờ ứ ộ ấ ứ
nh n m t kh an ti n mà ng i ta đã ng ra và có quy n đ c h ngậ ộ ỏ ề ườ ứ ề ượ ưở
nh ng kh an l i t c nh t đ nh theo kỳ h n. Ngày nay, v i s phát tri nữ ỏ ợ ứ ấ ị ạ ớ ự ể
c a hình th c ch ng khóan, ch ng khóan khơng ch th hi n d i d ngủ ứ ứ ứ ỉ ể ệ ướ ạ
gi y t mà còn có th ghi l i trên h th ng thi t b đi n t . Do v y, kháiấ ờ ể ạ ệ ố ế ị ệ ử ậ
ni m ch ng khóan đ c hi u r ng ra: “Ch ng khốn là ch ng nh n d iệ ứ ượ ể ộ ứ ứ ậ ướ
d ng gi y t ho c ghi trên h th ngạ ấ ờ ặ ệ ố đi n t xác nh n các quy n h pệ ử ậ ề ợ
pháp c a ng i s h u ch ng t đó đ i v i ng i phát hành.”ủ ườ ở ữ ứ ừ ố ớ ườ
1
Ch ng khóan có nh ng cơng d ng:ứ ữ ụ
+ Các ch ng khóan có th đ c s d ng làm v t th ch p, tr nứ ể ượ ử ụ ậ ế ấ ả ợ
ti n vay ngân hàng, ho c có th mua bán, chuy n nh ng theo quy đ nh cóề ặ ể ể ượ ị
tính pháp lý đ i v i th th c c a m i lo i ch ng khóan;ố ớ ể ứ ủ ỗ ạ ứ
+ Ch ng khốn là ph ng ti n huy đ ng, t p trung ngu n tài chínhứ ươ ệ ộ ậ ồ
đ i v i ch th c n ngu n tài chính;ố ớ ủ ể ầ ồ
+ Ch ng khốn là ph ng ti n đ u t sinh l i đ i v i ch th cóứ ươ ệ ầ ư ợ ố ớ ủ ể
ngu n tài chính t m th i nhàn r i. S l i mà nhà đ u t ch ng khóan thuồ ạ ờ ỗ ố ờ ầ ư ứ
đ c bao g m c l i t c thu đ c do bán quy n s d ng ngu n tài chínhượ ồ ả ợ ứ ượ ề ử ụ ồ
và kh an lãi do bán l i ch ng khóan cao h n giá mua.ỏ ạ ứ ơ
VD: 1 ch ng khốn m nh giá 1000$, lãi su t 10%/năm. M t ng iứ ệ ấ ộ ườ
mua ch ng khốn đó 1000$ và l u gi ch ng khốn đó 1 năm. Sau đó đemứ ư ữ ứ
bán th tr ng ti n t đ c 1200$ở ị ườ ề ệ ượ
Ph n l i t c ng i phát hành ch ng khóan tr cho ch s h u: 1000 xầ ợ ứ ườ ứ ả ủ ở ữ
10% = 100$
Ph n thay đ i ch ng khốn theo th i gian: 1200 – 1000 = 200 $ầ ổ ứ ờ
L i t c ch ng khốn s là: 300$ợ ứ ứ ẽ
T su t l i t c ch ng khốn: 300/1000 = 30%ỷ ấ ợ ứ ứ
b) Ch c năng c a th tr ng tài chính:ứ ủ ị ườ
* Ch c năng d n v n t nh ng ch th có kh năng cung ngứ ẫ ố ừ ữ ủ ể ả ứ
ngu n tài chính đ n nh ng ch th c n ngu n tài chính:ồ ế ữ ủ ể ầ ồ
Th tr ng tài chính th c hi n ch c năng kinh t nòng c t trong vi cị ườ ự ệ ứ ế ố ệ
chuy n v n t nh ng ng i đã đ dành v n (vì h chi tiêu ít h n thuể ố ừ ữ ườ ể ố ọ ơ
nh p) t i nh ng ng i thi u v n (vì hi n t i h mu n chi tiêu nhi u h nậ ớ ữ ườ ế ố ệ ạ ọ ố ề ơ
thu nh p c a h )ậ ủ ọ
Nh ng ng i cho vay: ch y u là Các h gia đình, Các hãng kinhữ ườ ủ ế ộ
doanh, Chính ph cũng nh nh ng ng i n c ngồi và chính ph c a hủ ư ữ ườ ướ ủ ủ ọ
2
đơi khi cũng cho vay (ch y u b ng cách mua c phi u, trái phi u qu củ ế ằ ổ ế ế ố
t , )ế
Nh ng ng i vay: quan tr ng nh t là các hãng kinh doanh, Chínhữ ườ ọ ấ
ph , nh ng các gia đình và nh ng ng i n c ngòai cũng vay đ tài trủ ư ữ ườ ướ ể ợ
cho xe h i, đ đ c hay nhà c a,…ơ ồ ạ ữ
3
Tài chính gián ti pế
Tài chính tr c ti pự ế
Qua hình v , ta th y: dòng v n t nh ng ng i cho vay đi t i ng iẽ ấ ố ừ ữ ườ ớ ườ
vay qua hai con đ ng:ườ
- Trong tài chính tr c ti p: nh ng ng i có v n tr c ti p choự ế ữ ườ ố ự ế
ng i đi vay vayườ ho c mua c phi u c a doanh nghi p. đây, ng i cóặ ổ ế ủ ệ Ở ườ
ti n có th l a ch n đ i t ng đ đ u t , h t phán đốn đ u t vào đâuề ể ự ọ ố ượ ể ầ ư ọ ự ầ ư
có l i. Hình th c đ u t này ch y u là đ u t vào c phi u và trái phi u.ợ ứ ầ ư ủ ế ầ ư ổ ế ế
V n đ đ t ra là vì sao hình th c d n v n nh th này t ng iấ ề ặ ứ ẫ ố ư ế ừ ườ
ti t ki m đ n ng i chi tiêu l i quan tr ng đ i v i n n kinh t ?ế ệ ế ườ ạ ọ ố ớ ề ế
Câu tr l i là nh ng ng i có kh an ti t ki m th ng khơng ph i làả ờ ữ ườ ỏ ế ệ ườ ả
ng i s n có c h i đ u t sinh l i ho c h khơng dám kinh doanh.ườ ẵ ơ ộ ầ ư ợ ặ ọ
( Th tr ng tài chính đ c xem nh là c u n i gi a tích lũy vàị ườ ượ ư ầ ố ữ
đ u t .ầ ư
4
Những người cho vay
(người tiết kiệm)
- Các hộ gia đình
- Các hãng kinh
doanh
- Chính phủ
- Người nước ngoài
Những người vay (người
chi tiêu)
- Các hãng kinh
doanh
- Chính phủ
- Các hộ gia đình
- Người nước ngoài
Những trung
gian tài
chính
Vo á n Vo á n
Vố
n
Các thò
trường
tài chính
Vo á n
Tr c h t chúng ta hãy suy nghĩ v n đ này giác đ cá nhân. Giướ ế ấ ề ở ộ ả
s tơi đã đ giành đ c 100 tri u, nh ng khơng có s vay và cho vay doử ể ượ ệ ư ự
khơng có th tr ng tài chính. N u tơi khơng có c h i đ u t đ qua đóị ườ ế ơ ộ ầ ư ể
có thu nh p t món ti n ti t ki m này, tơi ch còn cách gi ngun 100trậ ừ ề ế ệ ỉ ữ
và khơng có lãi. M t khác, anh th m c g n nhà tơi có cách dùng sinh l iặ ợ ộ ầ ợ
cho món ti n 100tr c a tơi, anh ta có th dùng nó đ mua nh ng dung cề ủ ể ể ữ ụ
m i cho x ng m c c a anh ta, nh v y anh ta ki m thêm đ c 20tr m iớ ưở ộ ủ ờ ậ ế ượ ỗ
năm. N u tơi có th ti p xúc đ c v i anh th m c, r i cho anh ta vayế ể ế ượ ớ ợ ộ ồ
100tr c a tơi v i chi phí th ti n (ti n lãi) 10tr m i năm thì c tơi và anhủ ớ ề ề ỗ ả
th m c đ u khá h n. Tơi có th ki m đ c 10tr m i năm thay cho vi cợ ộ ề ơ ể ế ượ ỗ ệ
tơi khơng nh n đ c đ ng nào, anh th m c sau khi tr ti n lãi anh taậ ượ ồ ợ ộ ả ề
cũng có đ c l i nhu n ròng là 10tr/năm.ượ ợ ậ
N u khơng có th tr ng tài chính, tơi và anh th m c có th ch ngế ị ườ ợ ộ ể ẳ
bao gi g p nhau. Khơng có th tr ng tài chính, s có khó khăn trongờ ặ ị ườ ẽ
vi c chuy n v n t ng i khơng có c h i đ u t t i ng i có.ệ ể ố ừ ườ ơ ộ ầ ư ớ ườ
S t n t i c a th tr ng tài chính cũng là đi u có l i ngay c khiự ồ ạ ủ ị ườ ề ợ ả
m t ng i vay cho m c đích khác ch khơng ph i đ s n xu t kinh doanh.ộ ườ ụ ứ ả ể ả ấ
Ví d : V i thu nh p trung bình c a nh ng giáo viên nh tơi, và v i giáụ ớ ậ ủ ữ ư ớ
nhà đ t hi n nay thì đ dành d m đ ti n đ mua đ c 1 ngơi nhà thìấ ệ ể ụ ủ ề ể ượ
ph i m t m t th i gian r t dài, lúc đó tơi già r i và s khơng có ni m vuiả ấ ộ ờ ấ ồ ẽ ề
tr n v n v i ngơi nhà. N u m t th tr ng tài chính đ c thi t l p saoọ ẹ ớ ế ộ ị ườ ượ ế ậ
cho nh ng ng i đã đ dành đ c nh ng món ti n ti t ki m có th choữ ườ ể ượ ữ ề ế ệ ể
tơi vay ti n đ mua nhà, tơi s vui lòng tr cho h m t kh an lãi đ sề ể ẽ ả ọ ộ ỏ ể ở
h u ngơi nhà trong khi tơi còn đ tr đ thích thú v i ngơi nhà. Nh th ,ữ ủ ẻ ể ớ ư ế
khi tơi đã ti t ki m đ v n, tơi s thanh tốn tr món vay c a tơi. Nh v yế ệ ủ ố ẽ ả ủ ư ậ
c tơi và nh ng ng i cho tơi vay ti n đ u có l i ích trong giao d ch này.ả ữ ườ ề ề ợ ị
5
- Ti n v n cũng đ c đi u hòa b ng con đ ng th hai, đ cề ố ượ ề ằ ườ ứ ượ
g i là tài chính gián ti p b i vì nó liên h đ n m t ng i gi a: m tọ ế ở ệ ế ộ ườ ở ữ ộ
trung gian tài chính đ ng gi a ng i ti t ki m và ng i chi tiêu và giúpứ ữ ườ ế ệ ườ
chuy n v n t ng i này sang ng i kia.ể ố ừ ườ ườ
Vì sao nh ng trung gian tài chính là c n thi t đ có đ c l i ích đ yữ ầ ế ể ượ ợ ầ
đ h n c a th tr ng tài chính?ủ ơ ủ ị ườ
Vì: Có nh ng chi phí thơng tin và chi phí giao d ch l n trong n n kinhữ ị ớ ề
t . Đ nh ng ng i cho vay nh n ra đ c ng i đi vay, và đ ng i điế ể ữ ườ ậ ượ ườ ể ườ
vay nh n ra đ c m t ng i mu n cho vay là v n đ đòi có chi phí đ tậ ượ ộ ườ ố ấ ề ắ
ti n. Khi m t ng i cho vay tìm ra đ c m t ng i mu n vay, ơng ta cóề ộ ườ ượ ộ ườ ố
thêm m t khó khăn là ph i chi phí thì gi và ti n cho m t cu c ki m traộ ả ờ ề ộ ộ ể
tín nhi m đ bi t li u ng i đi vay có th hồn tr v n c a ơng ta hayệ ể ế ệ ườ ể ả ố ủ
khơng. Ngồi các chi phí thơng tin này, q trình th c t cho vay ho c muaự ế ặ
các ch ng khốn c n đ n các chi phí giao d ch: trong tr ng h p cho vayứ ầ ế ị ườ ợ
v n, ph i vi t ra m t h p đ ng cho vay thích h p, còn trong tr ng h pố ả ế ộ ợ ồ ợ ườ ợ
mua m t ch ng khóan thì ph i thanh tóan cho ng i mơi gi i ch ngộ ứ ả ườ ớ ứ
khóan.
* Ch c năng cung c p kh năng thanh kh an cho các ch ngứ ấ ả ỏ ứ
khóan:
Ta bi t kh năng thanh kh an (kh năng chuy n đ i thành ti n) làế ả ỏ ả ể ổ ề
m t trong nh ng y u t quy t đ nh tính h p d n c a ch ng khóan đ i v iộ ữ ế ố ế ị ấ ẫ ủ ứ ố ớ
nhà đ u t . Th tr ng tài chính là n i các ch ng khóan đ c mua bán,ầ ư ị ườ ơ ứ ượ
trao đ i. Chính nh th tr ng tài chính các nhà đ u t có th d dàngổ ờ ị ườ ầ ư ể ễ
chuy n đ i ch ng khóan c a mình thành ti n ho c thành các ch ng khóanể ổ ứ ủ ề ặ ứ
khác khi h mu n. Chính nh ch c năng này mà th tr ng tài chính ho tọ ố ờ ứ ị ườ ạ
đ ng có hi u qu .ộ ệ ả
6
* Ch c năng cung c p các thơng tin kinh t và đánh giá giá tr c aứ ấ ế ị ủ
doanh nghi p.ệ
- B ng nh ng ph ng ti n k thu t và h th ng thơng tin hi n đ i,ằ ữ ượ ệ ỹ ậ ệ ố ệ ạ
th tr ng tài chính là n i cung c p k p th i, chính xác nh ng thơng tin c nị ườ ơ ấ ị ờ ữ ầ
thi t liên quan đ n vi c mua bán các ch ng khóan cho m i thành viên c aế ế ệ ứ ọ ủ
th tr ng: thơng tin v tình hình cung c u t ng lo i ch ng khóan trongị ườ ề ầ ừ ạ ứ
t ng th i đi m nh t đ nh, thơng tin v s phát tri n kinh t , v chính sáchừ ờ ể ấ ị ề ự ể ế ề
tài chính - ti n t , thơng tin v kinh t th gi i.ề ệ ề ế ế ớ
- Th tr ng tài chính ph n ánh tính hi u qu c a n n kinh t qu cị ườ ả ệ ả ủ ề ế ố
dân, ph n ánh xu h ng phát tri n kinh t , đi u này có th th y đ cả ướ ể ế ề ể ấ ượ
thơng qua s bi n đ ng c a ch s giá ch ng khốn. Và v i xu h ngự ế ộ ủ ỉ ố ứ ớ ướ
qu c t hóa th tr ng tài chính nh hi n nay và trong t ng lai, thố ế ị ườ ư ệ ươ ị
tr ng tài chính còn ph n ánh xu h ng phát tri n c a n n kinh t thườ ả ướ ể ủ ề ế ế
gi i.ớ
- Do th giá c a ch ng khốn (giá tr th tr ng) ch u nh h ng c aị ủ ứ ị ị ườ ị ả ưở ủ
tình hình ho t đ ng và k t qu kinh doanh c a doanh nghi p. Mà giá trạ ộ ế ả ủ ệ ị
c a doanh nghi p có c phi u trên th tr ng ch ng khốn ph thu c vàoủ ệ ổ ế ị ườ ứ ụ ộ
t ng giá tr th c t c a các ch ng khốn đang l u hành. Vì v y, thơng quaổ ị ự ế ủ ứ ư ậ
giá c phi u c a m t doanh nghi p ng i ta có th đánh giá giá tr c aổ ế ủ ộ ệ ườ ể ị ủ
doanh nghi p đó.ệ
c) Vai trò c a th tr ng tài chính:ủ ị ườ
Th c hi n đ c các ch c năng c a th tr ng tài chính s phát huyự ệ ượ ứ ủ ị ườ ẽ
đ c vai trò c a th tr ng tài chính. Các vai trò đó là:ượ ủ ị ườ
- Vai trò trong vi c thu hút, huy đ ng các ngu n tài chính trong vàệ ộ ồ
ngồi n c góp ph n quan tr ng tài tr cho nhu c u phát tri n kinh t – xãướ ầ ọ ợ ầ ể ế
h i, khuy n khích ti t ki m và đ u tộ ế ế ệ ầ ư
7
- Vai trò thúc đ y nâng cao hi u qu s d ng ngu n tài chính. Đi uẩ ệ ả ử ụ ồ ề
này làm cho ngu n tài chính v n đ ng t n i kém hi u qu n i kinh doanhồ ậ ộ ừ ơ ệ ả ơ
có hi u qu (các nhà đ u t d dàng chuy n h ng, lĩnh v c đ u t )ệ ả ầ ư ễ ể ướ ự ầ ư
+ Vi c huy đ ng và s d ng ngu n tài chính trên th tr ng tài chínhệ ộ ử ụ ồ ị ườ
di n ra trên c s quan h cung c u. Khi s d ng b t kỳ ngu n tài chínhễ ơ ở ệ ầ ử ụ ấ ồ
nào, ch th s d ng ngu n tài chính cũng ph i tr giá (chi phí s d ngủ ể ử ụ ồ ả ả ử ụ
v n), cho nên h ph i quan tâm đ n hi u qu s d ng đ ng v n. Chính vìố ọ ả ế ệ ả ử ụ ồ ố
v y, h ph i tìm ph ng án kinh doanh t i u, l a ch n th i đi m kinhậ ọ ả ươ ố ư ự ọ ờ ể
doanh thích h p đ đ c chi phí r nh t.ợ ể ượ ẻ ấ
+ H n n a, th tr ng tài chính b t bu c các doanh nghi p ph i cơngơ ữ ị ườ ắ ộ ệ ả
b các v n đ tài chính, cơng b nh ng thơng tin v doanh nghi p và ph iố ấ ề ố ữ ề ệ ả
đ m b o tính chính xác c a các thơng tin đó. V i s t do ch n l a c aả ả ủ ớ ự ự ọ ự ủ
ng i mua ch ng khốn, các nhà qu n lý doanh nghi p ph i tính tóan làmườ ứ ả ệ ả
ăn đàng hòang và có hi u qu .ệ ả
- Vai trò trong vi c th c thi chính sách ti n t c a ngân hàng Trungệ ự ề ệ ủ
ngươ
+ Th tr ng tài chính là n i Nhà n c ti n hành vay n c a dânị ườ ơ ướ ế ợ ủ
chúng m t cách d dàng nh t. Thơng qua th tr ng tài chính Nhà n cộ ễ ấ ị ườ ướ
cũng có th vay các t ch c và các cá nhân n c ngồi b ng cách phátể ổ ứ ở ướ ằ
hành trái phi u b ng ngo i t . nhi u n c, ti n vay là ngu n thu quanế ằ ạ ệ Ở ề ướ ề ồ
tr ng đ cân đ i ngân sách, khơng ph i phát hành ti n đ bù đ p b i chiọ ể ố ả ề ể ắ ộ
ngân sách, gi m áp l c c a l m phát.ả ự ủ ạ
+ Vi c dân chúng đ u t vào th tr ng tài chính s giúp Nhà n cệ ầ ư ị ườ ẽ ướ
đi u ti t đ c l ng ti n trong l u thơng thơng qua c ch th tr ngề ế ượ ượ ề ư ơ ế ị ườ
m .ở
b) Phân lo i th tr ng tài chínhạ ị ườ
Có nhi u cách phân lo i th tr ng tài chính:ề ạ ị ườ
8
D a theo ph ng th c huy đ ng các ngu n tài chính, th tr ng tàiự ươ ứ ộ ồ ị ườ
chính đ c chia thành: th tr ng n và th tr ng v n c ph n.ượ ị ườ ợ ị ườ ố ổ ầ
D a theo s ln chuy n các ngu n tài chính, th tr ng tài chínhự ự ể ồ ị ườ
đ c chia thành th tr ng s c p và th tr ng th c p.ượ ị ườ ơ ấ ị ườ ứ ấ
D a theo th i gian s d ng ngu n tài chính huy đ ng, th tr ng tàiự ờ ử ụ ồ ộ ị ườ
chính đ c chia thành th tr ng ti n t và th tr ng v n.ượ ị ườ ề ệ ị ườ ố
2. Th tr ng ti n tị ườ ề ệ
a) Khái ni m: Th tr ng ti n t là m t b ph n c a th tr ngệ ị ườ ề ệ ộ ộ ậ ủ ị ườ
tài chính đ cượ chun mơn hóa đ i v i các ngu n tài chính đ c traoố ớ ồ ượ
quy n s d ng ng n h n.ề ử ụ ắ ạ
Th tr ng ti n t có m t s đ c đi m:ị ườ ề ệ ộ ố ặ ể
- Th i gian ln chuy n v n ng n (th ng khơng q m t năm).ờ ể ố ắ ườ ộ
Hàng hố trên th tr ng ti n t là các kho n vay hay các ch ng khốnị ườ ề ệ ả ứ
th ng đáo h n trong vòng m t năm.ườ ạ ộ
- Hình th c tài chính đ c tr ng là hình th c tài chính gián ti p. Đóngứ ặ ư ứ ế
vai trò trung gian tài chính gi a ng i vay và ng i cho vay là các ngânữ ườ ườ
hàng th ng m i.ươ ạ
b) Đ i t ng, cơng c c a th tr ng ti n t :ố ượ ụ ủ ị ườ ề ệ
- Đ i t ng: quy n s d ng các ngu n tài chính có th i gian s d ngố ượ ề ử ụ ồ ờ ử ụ
ng n. Th i gian trong bao lâu đ c g i là ng n thì thùy theo quy đ nh c aắ ờ ượ ọ ắ ị ủ
m i n c. Nh ng thơng th ng trên th tr ng ti n t , hàng hóa là nh ngỗ ướ ư ườ ị ườ ề ệ ữ
cơng c tài chính có th i gian s d ng d i 1 năm.ụ ờ ử ụ ướ
- Cơng c (hàng hóa) ch y u trên th tr ng ti n t :ụ ủ ế ị ườ ề ệ
Tín phi u kho b c: là ch ng nh n n ng n h n c a Chính phế ạ ứ ậ ợ ắ ạ ủ ủ
do Kho b cạ Nhà n c phát hành nh m bù đ p nh ng thi u h t t m th iướ ằ ắ ữ ế ụ ạ ờ
c a NSNN và là m t trong nh ng cơng c quan tr ng đ th c hi n chínhủ ộ ữ ụ ọ ể ự ệ
9
sách ti n t . Tín phi u kho b c là cơng c quan tr ng nh t c a th tr ngề ệ ế ạ ụ ọ ấ ủ ị ườ
ti n t vì có đ an tòan cao, kh i l ng phát hành khá l n.ề ệ ộ ố ượ ớ
Th ng phi u (Commercial paper): là gi y cam k t tr n ti nươ ế ấ ế ả ợ ề
mua hàng trả ch m. Th c ch t th ng phi u là gi y nh n n , nh nậ ự ấ ươ ế ấ ậ ợ ậ
đ c t khách hàng trong thanh tốn giao d ch th ng m i. Th ng phi uượ ừ ị ươ ạ ươ ế
g m hai lo i: H i phi u (Draft) và l nh phi u (Promissory note).ồ ạ ố ế ệ ế
Ch ng ch ti n g i có th chuy n nh ng (Negotiable certificateứ ỉ ề ử ể ể ượ
of deposit – NCD). Là ch ng ch do ngân hàng phát hành nêu rõ ng i g iứ ỉ ườ ử
ti n đã g i m t kho n ti n trong m t kho ng th i gian nh t đ nh v i lãiề ử ộ ả ề ộ ả ờ ấ ị ớ
su t c th t i ngân hàng, đ c ngân hàng s d ng làm ph ng ti n đi uấ ụ ể ạ ượ ử ụ ươ ệ ề
ch nh tính thanh kho n và làm ngu n cung c p v n cho vay. Ng i muaỉ ả ồ ấ ố ườ
NCD th ng là nh ng cơng ty mu n t i đa hố l i nhu n v i v n t mườ ữ ố ố ợ ậ ớ ố ạ
th i nhàn r i trong khi v n duy trì đ c thanh kho n và đ an tồn c aờ ỗ ẫ ượ ả ộ ủ
v n g c. Lãi su t NCD cao h n lãi su t tín phi u kho b c cùng kỳ h n doố ố ấ ơ ấ ế ạ ạ
r i ro thanh tốn cao h n, th tr ng th c p h p h n, thu cao h n.ủ ơ ị ườ ứ ấ ẹ ơ ế ơ
Các kho n vay liên ngân hàng. Theo quy đ nh c a NHTW, các tả ị ủ ổ
ch c nh nứ ậ ti n g i ph i có m t t l d tr b t bu c đ đáp ng nhuề ử ả ộ ỷ ệ ự ữ ắ ộ ể ứ
c u rút ti n c a nh ng ng i g i ti n. M t s t ch c có th th a dầ ề ủ ữ ườ ử ề ộ ố ổ ứ ể ừ ự
tr , m t s t ch c khác l i thi u. Các t ch c nh n ti n g i có th muaữ ộ ố ổ ứ ạ ế ổ ứ ậ ề ử ể
bán các kho n d tr này trên th tr ng liên ngân hàng, b ng cách này cóả ự ữ ị ườ ằ
th t i thi u hố đ c l ng tài s n có tính thanh kho n cao nh ng khể ố ể ượ ượ ả ả ư ả
năng sinh l i th p, nh tín phi u kho b c.ờ ấ ư ế ạ
Gi y ch p nh n thanh tốn c a ngân hàng (Banker’s acceptance)ấ ấ ậ ủ
là gi yấ b o đ m r ng m t ngân hàng s thanh tốn vơ đi u ki n s ti nả ả ằ ộ ẽ ề ệ ố ề
mà các nhà nh p kh u còn thi u các nhà xu t kh u, vào m t ngày nh tậ ẩ ế ấ ẩ ộ ấ
đ nh. Nhà nh p kh u có th dùng gi y này đ thanh tốn cho nhà xu tị ậ ẩ ể ấ ể ấ
kh u, đ n ngày đáo h n, nhà nh p kh u s tr cho ngân hàng s ti n ghiẩ ế ạ ậ ẩ ẽ ả ố ề
10
trên gi y c ng v i m t kho n phí. Nhà xu t kh u khơng nh t thi t ph iấ ộ ớ ộ ả ấ ẩ ấ ế ả
gi gi y này cho t i khi đáo h n mà có th bán đi v i giá chi t kh u đữ ấ ớ ạ ể ớ ế ấ ể
thu ti n tr c. Lãi su t cơng c này t ng đ i th p do tính an tồn cao.ề ướ ấ ụ ươ ố ấ
Trái phi u ng n h n c a các cơng ty: là gi y ch ng nh n nế ắ ạ ủ ấ ứ ậ ợ
ng n h n doắ ạ các cơng ty phát hành nh m đáp ng nhu c u v n t m th iằ ứ ầ ố ạ ờ
thi u h t c a các cơng ty.ế ụ ủ
Tín phi u ngân hàng: là ch ng ch vay n do NHTW phát hànhế ứ ỉ ợ
(th i h n d iờ ạ ướ 1 năm). Đây là cơng c quan tr ng đ NHTW th c hi nụ ọ ể ự ệ
nghi p v th tr ng m .ệ ụ ị ườ ở
- Th tr ng ngo i h i:ị ườ ạ ố
M t b ph n quan tr ng c a th tr ng ti n t là th tr ng ngo iộ ộ ậ ọ ủ ị ườ ề ệ ị ườ ạ
h i. Th tr ng ngo i h i là m t c ch mà nh đó giá tr t ng đ i c aố ị ườ ạ ố ộ ơ ế ờ ị ươ ố ủ
các đ ng ti n qu c gia đ c xác l p. Nói cách khác, th tr ng ngo i h iồ ề ố ượ ậ ị ườ ạ ố
là m t th tr ng qu c t , n i di n ra các ho t đ ng mua bán, trao đ iộ ị ườ ố ế ơ ễ ạ ộ ổ
ngo i t . Là m t b ph n c a th tr ng tài chính, th tr ng ngo i h i cóạ ệ ộ ộ ậ ủ ị ườ ị ườ ạ ố
vai trò quan tr ng trong vi c thúc đ y q trình l u thơng v n, l u thơngọ ệ ẩ ư ố ư
hàng hố trên bình di n qu c t , và nó có m i quan h tác đ ng qua l iệ ố ế ố ệ ộ ạ
ch t ch v i các b ph n khác c a th tr ng tài chính.ặ ẽ ớ ộ ậ ủ ị ườ
S tác đ ng qua l i gi a các l c l ng cung c u trên th tr ngự ộ ạ ữ ự ượ ầ ị ườ
ngo i h i s t o thành t giá h i đối, t c là giá c a m t đ ng ti n đoạ ố ẽ ạ ỷ ố ứ ủ ộ ồ ề
b ng đ ng ti n khác. T giá hình thành theo ph ng th c đó g i là t giáằ ồ ề ỷ ươ ứ ọ ỷ
th n i.ả ổ
Tuy nhiên, do t giá h i đối có tác đ ng r t l n đ n nhi u m t c aỷ ố ộ ấ ớ ế ề ặ ủ
n n kinh t , nên nhi u n c, trong nh ng th i kỳ nh t đ nh NHTW có thề ế ề ướ ữ ờ ấ ị ể
tác đ ng đ gi t giá m t m c c đ nh, ho c đi u ch nh t giá theoộ ể ữ ỷ ở ộ ứ ố ị ặ ề ỉ ỷ
m ât h ng nh t đ nh b ng bi n pháp can thi p, nh m đ t đ c nh ngộ ướ ấ ị ằ ệ ệ ằ ạ ượ ữ
m c tiêu nào đó trên n n kinh t . M i khi t giá h i đối bi n đ ng theoụ ề ế ỗ ỷ ố ế ộ
11
chi u h ng đ c coi là b t l i cho vi c đ t đ c nh ng m c tiêu c aề ướ ượ ấ ợ ệ ạ ượ ữ ụ ủ
n n kinh t , NHTW l i ti n hành can thi p vào th tr ng ngo i h i, t cề ế ạ ế ệ ị ườ ạ ố ứ
là ch đ ng tác đ ng vào t ng quan cung – c u gi a hai đ ng ti n đủ ộ ộ ươ ầ ữ ồ ề ể
thay đ i m c giá cân b ng c a đ ng n i t .ổ ứ ằ ủ ồ ộ ệ
Hành đ ng can thi p vào th tr ng ngo i h i c a NHTW đ c th cộ ệ ị ườ ạ ố ủ ượ ự
hi n ch y u b ng cách NHTW bán ra (ho c mua vào) m t l ng ngo iệ ủ ế ằ ặ ộ ượ ạ
t nh t đ nh, l y t d tr ngo i t qu c gia. K t qu c a s can thi pệ ấ ị ấ ừ ự ữ ạ ệ ố ế ả ủ ự ệ
này làm thay đ i l ng cung (ho c c u) ngo i t và làm thay đ i t giáổ ượ ặ ầ ạ ệ ổ ỷ
theo h ng mong mu nướ ố
3.ø Th tr ng v nị ườ ố
a) Khái ni m: Th tr ng v n là m t b ph n c a th tr ng tàiệ ị ườ ố ộ ộ ậ ủ ị ườ
chính đ cượ chun mơn hóa đ i v i các ngu n tài chính đ c trao quy nố ớ ồ ượ ề
s d ng dài h n.ử ụ ạ
b) Đ i t ng, cơng c c a th tr ng v n:ố ượ ụ ủ ị ườ ố
- Đ i t ng c a th tr ng v n là quy n s d ng các ngu n tài chínhố ượ ủ ị ườ ố ề ử ụ ồ
đ c trao quy n s d ng dài h n, thơng th ng là trên m t năm. Doượ ề ử ụ ạ ườ ộ
ngu n tài chính đ c trao quy n s d ng dài h n nên th tr ng v n cungồ ượ ề ử ụ ạ ị ườ ố
c p ngu n tài chính ch y u đ đ u t dài h n vào s n xu t kinh doanhấ ồ ủ ế ể ầ ư ạ ả ấ
ho c đ u t vào các cơng trình h t ng c c .ặ ầ ư ạ ầ ơ ở
- Hàng hóa trên th tr ng v n là các ch ng khóan trung và dài h n,ị ườ ố ứ ạ
ch y u là c phi u và trái phi u.ủ ế ổ ế ế
+ C phi u là ch ng khóan v n, ch ng nh n s v n đã góp vàoổ ế ứ ố ứ ậ ố ố
cơng ty cổ ph n và quy n l i c a ng i s h u ch ng khóan đó đ i v iầ ề ợ ủ ườ ở ữ ứ ố ớ
cơng ty c ph n.ổ ầ
Ng i s h u c phi u g i là c đơng. L i t c mà cơng ty tr cho cườ ở ữ ổ ế ọ ổ ợ ứ ả ổ
đơng g i là l i t c c ph n (c t c)ọ ợ ứ ổ ầ ổ ứ
C phi u l u hành trên th tr ng có nhi u lo i:ổ ế ư ị ườ ề ạ
12
Căn c vào hình th c, c phi u có hai lo i: c phi u vơ danh và cứ ứ ổ ế ạ ổ ế ổ
phi u ký danh. Lúc m i ra đ i, c phi u t n t i d i d ng ký danh (có ghiế ớ ờ ổ ế ồ ạ ướ ạ
tên ng i sườ ở h u nó), sau này, khi th tr ng c phi u phát tri n, lo i cữ ị ườ ổ ế ể ạ ổ
phi u ký danh gây tr ng i cho vi c l u thơng và chuy n nh ng cế ở ạ ệ ư ể ượ ổ
phi u. Do đó, lo i c phi u vơ danh khơng ghi tên ng i s h u ra đ i vàế ạ ổ ế ườ ở ữ ờ
ngày càng ph bi n. Tuy nhiên, theo lu t cơng ty các n c quy đ nh cổ ế ậ ở ướ ị ổ
phi u c a nh ng thành viên trong h i đ ng qu n tr , c a nh ng thành viênế ủ ữ ộ ồ ả ị ủ ữ
góp v n b ng hi n v t ho c mua c phi u b ng cách góp v n nhi u l nố ằ ệ ậ ặ ổ ế ằ ố ề ầ
s ph i mua lo i c phi u ký danh. Ngồi ra, đ i v i m t s cơng ty (đaẽ ả ạ ổ ế ố ớ ộ ố
s thu c lo i cơng ty c a m t dòng h hay gia đình) khơng mu n có số ộ ạ ủ ộ ọ ố ự
can thi p b i th l c tài chính khác s phát hành lo i c phi u ký danh đệ ở ế ự ẽ ạ ổ ế ể
n m rõ đ c danh sách c th c a c đơng trong cơng ty.ắ ượ ụ ể ủ ổ
Căn c vào quy n l i đu c h ng, c phi u g m hai lo i ph bi n:ứ ề ợ ợ ưở ổ ế ồ ạ ổ ế
c phi u u đãi và c phi u th ng. C phi u u đãi có m c c t c nổ ế ư ổ ế ườ ổ ế ư ứ ổ ứ ổ
đ nh và đ cị ượ ghi rõ trên c phi u lúc phát hành. V i c phi u này, thuổ ế ớ ổ ế
nh p c a c đơng khơng ph thu c vào chính sách chia lãi hàng năm c aậ ủ ổ ụ ộ ủ
cơng ty. Tính u đãi c a lo i c phi u này còn đ c bi u hi n m t sư ủ ạ ổ ế ượ ể ệ ở ộ ố
đi m nh : đ c chia c t c tr c lo i c phi u th ng, đ c chia tàiể ư ượ ổ ứ ướ ạ ổ ế ườ ượ
s n tr c. C phi u th ng có m c c t c ph thu c vào k t qu kinhả ướ ổ ế ườ ứ ổ ứ ụ ộ ế ả
doanh c a cơng ty. Vì v y, c đơng mua lo i c phi u này r t quan tâmủ ậ ổ ạ ổ ế ấ
đ n ho t đ ng c a cơng ty. Trên th tr ng, giá c a lo i c phi u th ngế ạ ộ ủ ị ườ ủ ạ ổ ế ươ
bi n đ ng nhi u h n so v i lo i c phi u u đãi.ế ộ ề ơ ớ ạ ổ ế ư
+ Trái phi u là ch ng khóan n ch ng nh n kh an vay do ng iế ứ ợ ứ ậ ỏ ườ
đi vay phát hành, cam k t tr l i t c và hòan tr v n vay theo th i h nế ả ợ ứ ả ố ờ ạ
nh t đ nh cho ng i s h u trái phi u.ấ ị ườ ở ữ ế
Ng i mua trái phi u là ch n c a đ n v phát hành và s đ cườ ế ủ ợ ủ ơ ị ẽ ượ
hồn tr l i v n khi đ n kỳ h n.ả ạ ố ế ạ
13
Căn c vào ch th phát hành, trên th tr ng v n có các lo i tráiứ ủ ể ị ườ ố ạ
phi u sau:ế
Trái phi u doanh nghi p: Đây là lo i trái phi u do các doanh nghi pế ệ ạ ế ệ
(cơng ty) đang ho t đ ng phát hành v i m c đích b sung v n kinh doanh.ạ ộ ớ ụ ổ ố
Trái phi u là ch ng khốn có l i t c c đ nh, ng i s h u trái phi uế ứ ợ ứ ố ị ườ ở ữ ế
khơng đ c tham d và can thi p các ho t đ ng c a cơng ty. Tuy nhiên,ượ ự ệ ạ ộ ủ
đ u t vào trái phi u v n có m c đ an tồn cao h n đ u t vào c phi u.ầ ư ế ẫ ứ ộ ơ ầ ư ổ ế
Trái phi u doanh nghi p có các lo i nh : Trái phi u có b o đ m b ng tàiế ệ ạ ư ế ả ả ằ
s n c a cơng ty ho c đ c b o lãnh b i uy tín c a m t doanh nghi pả ủ ặ ượ ả ở ủ ộ ệ
khác (th ng là ngân hàng đ u t ho c cơng ty ch ng khốn); trái phi uườ ầ ư ặ ứ ế
khơng c n b o đ m (thơng th ng trái phi u này đ c phát hành t m tầ ả ả ườ ế ượ ừ ộ
cơng ty danh ti ng đã ho t đ ng lâu năm ho c t m t cơng ty cơng c ng);ế ạ ộ ặ ừ ộ ộ
trái phi u có th chuy n hốn thành c phi u th ng c a cơng ty, ế ể ể ổ ế ườ ủ
Trái phi u Chính ph (Cơng trái, Trái phi u cơng trình, Trái phi uế ủ ế ế
Kho b c, trái phi u qu c t ): do Chính ph phát hành v i m c đích bùạ ế ố ế ủ ớ ụ
đ p nh ng kho nắ ữ ả chi c a ngân sách nhà n c. Nói cách khác, trái phi uủ ướ ế
Chính ph là ch ng th ch ng th ch ng nh n kho n n c a Nhà n c.ủ ứ ư ứ ư ứ ậ ả ợ ủ ướ
Trái phi u do chính quy n đ a ph ng phát hành v i m c đích h trế ề ị ươ ớ ụ ỗ ợ
cho ngân sách đ a ph ng. Lo i trái phi u này hi n nay n c ta ch aị ươ ạ ế ệ ở ướ ư
phát tri n.ể
4. Th tr ng ch ng khốn:ị ườ ứ
- TTCK là n i di n ra các ho t đ ng mua bán các lo i ch ng khốnơ ễ ạ ộ ạ ứ
có giá tr , bao g m c các lo i ch ng khốn ng n h n và dài h n. Đây làị ồ ả ạ ứ ắ ạ ạ
m t b ph n c a TTTC đ c chun mơn hố ho t đ ng mua bán cácộ ộ ậ ủ ượ ạ ộ
lo i cơng c tài chính c a th tr ng, do đó liên quan đ n c TTTT vàạ ụ ủ ị ườ ế ả
TTV. Vì v y, có th xem TTCK là n i giao nhau gi a TTTT và TTV ậ ể ơ ữ ở
ch mua bán c các lo i ch ng khốn c a c hai th tr ng.ỗ ả ạ ứ ủ ả ị ườ
14

Xem chi tiết: Thị trường tài chính